رمان مرز بی هویت یکی از آثار برجسته‌ی نویسنده‌ی بزرگ مکزیکی، یوری هررا است که با ترجمه‌ی مرضه مداحی در نشر خوب منتشر شده است. این کتاب در اصل به زبان اسپانیایی نوشته و تاکنون به بسیاری از زبان‌های زنده‌ی دنیا ترجمه شده است. نسخه‌ی فارسی این اثر که حق کپی‌رایت آن به انتشارات خوب تعلق دارد، از نسخه‌ی انگلیسی برگردان شده؛ این نسخه را لیزا دیلمن از اسپانیایی ترجمه کرده و برنده‌ی جایزه‌ی بهترین اثر ترجمه‌شده‌ی انگلیسی سال ۲۰۱۶ ایالات متحده، در بخش ادبیات داستانی بوده است.
کتاب مرز بی هویت در قالب یک رمان کوتاه نُه فصلی، مضامین جاودان سفر حماسی، مرگ و عالم اموات، و بسیاری از موضوعات مهم روزگار ما همچون مهاجرت، هویت، تبعیض نژادی و التقاط زبانی و فرهنگی، و البته پایان دنیا را مورد توجه قرار می‌دهد. یوری هررا در مورد مرز بین مکزیک و ایالات متحده و کسانی که از آن عبور می‌کنند، می‌نویسد؛ و عبور مردم از این مرز و ترجمه‌هایی را که هنگام حرکت از یک کشور به کشور دیگر در ذهن و زبان خود انجام می‌دهند، مخصوصاً وقتی که برایشان امکان بازگشتی در کار نیست
مرز بی هویت: افسانه‌ی غزل‌وار مهاجران مکزیکی
داستان مرز بی هویت از زبان یک زن بیان می‌شود. ماکینا، قهرمان اصلی داستان، زن جوانی است که خیلی خوب می‌داند که در سفر به این سرزمین تنهایی، چگونه در یک دنیای خشن و مردانه زنده بماند. او زنی است که در نقش رابطی بین فرهنگ‌ها، زبان‌ها و دنیاها عمل می‌کند. او زندگی خود در مکزیک را ترک می‌کند و در جستجوی برادرش، مخفیانه و غیر قانونی، به ایالات متحده می‌رود، در حالی که حامل دو پیام سری است: یکی از طرف مادرش و دیگری از عالم اموات مکزیک. داستان با یک حفره، که به اندازه‌ی کافی بزرگ است تا باعث مرگ افراد شود، آغاز می‌شود؛ با توصیف صحنه‌ای تاثیرگذار از شکست خیابان و فرو رفتن یک ماشین و یک پیرمرد به درون گودال و نجات شخصیت اصلی داستان از مرگ حتمی که خود استعاره‌ای از خطرات بسیار برای مهاجران غیر قانونی‌ست.
یوری هررا بزرگ‌ترین رمان‌نویس مکزیکی
یوری هررا نویسنده، محقق سیاسی و ویراستار معاصر متولد ۱۹۷۰ در ایالت آکتوپان مکزیک است. او دانش‌آموخته‌ی علوم سیاسی از دانشگاه مستقل ملی مکزیک است. هررا موفق به کسب درجه استادی در نویسندگی خلاق از دانشگاه ال‌پاسو تگزاس و دکترای زبان و ادبیات Hispanic از دانشگاه برکلی کالیفرنیا است.
اولین رمان او با عنوان Trabojos del reino که در سال ۲۰۰۳ برنده‌ی جایزه‌ی Premio Binacional de Novela Border of Words شد، هررا را به یکی از مشهورترین نویسندگان آمریکای لاتین تبدیل کرد. این رمان در سال ۲۰۰۸ به زبان اسپانیایی نیز ترجمه شد و با بررسی صد ویراستار، روزنامه‌نگار و منتقد ادبی به عنوان بهترین اثر داستانی ترجمه‌شده به زبان اسپانیایی شناخته شد.
رمان دوم او senales que precederan al fin mundo توسط لیزا دیلمن از زبان اسپانیایی به انگلیسی برگردان شده است. این کار که در نمونه‌ی انگلیسی خود Sign preceding the End Of the World ترجمه شده، هررا را به یکی از بهترین نویسندگان جوان مکزیکی در زبان اسپانیایی بدل ساخت.
عناصر شهری در آثار یوری هررا
یکی از ویژگی‌های برجسته‌ی آثار هررا، فضاسازی و نقش پررنگ شهرها در داستان‌هایش است. اما در رمان کوتاه Sign preceding the End Of the World که با عنوان مرز بی هویت در نشر خوب منتشر شده، هررا بر خلاف همیشه به هیچ شهر خاصی در داستان اشاره نمی‌کند.
هررا دربارهی عدم‌استفاده از نام یک شهر خاص در رمان کوتاه مرز بی هویت می‌گوید: «من نمی‌خواهم این رمان فقط به عنوان رمانی در خصوص مهاجرت مکزیکی تلقی گردد، اگر چه صحنه‌سازی و محیط داستان یاددآور اماکن خاص مکزیک و مرزهای میان مکزیک و آمریکا است.»
هررا در کارهایش از بسیاری از مولفه‌ها وعناصر اسطوره‌شناسی بومی کمک می‌گیرد. او آثاری چون فریب پادشاهی تبعید بدن‌ها را نیز در کارنامه‌ی رمان‌نویسی خود دارد.
یوری هررا موفق به کسب جایزه‌ی Premio Otras Voces و Otros Ambitos شده است. رمان مرز بی هویت او در بین فهرست بهترین کتاب سال از جمله بهترین داستان از منظر روزنامه‌ی گاردین و یکی از ده کتاب لاتین برتر NBC قرار دارد.
فرانسیسکو گلدمن نویسنده‌ی کتاب «نامش را صدا کن» (Say her name ) دربارهی هررا می‌گوید: «یوری هررا بزرگ‌ترین رمان‌نویس مکزیکی است روایت‌های شاعرانه و نثر غیرقابل‌مقایسه او درست مانند آثار حماسی، در یک بسته‌ی بی‌نظیر خاص در هم آمیخته‌اند. آثار او روح‌تان را بر می‌انگیزد.»
مرز بی هویت: اثری اسطوره‌ای دربارهی زندگی پس از مرگ
مرضیه مداحی، مترجم مرز بی هویت در مقدمه‌ی کوتاهی دربارهی ترجمه‌ی این اثر می‌گوید: «واقعیت این است که اقدام به ترجمه‌ی این اثر، کاری چالش‌برانگیز و متهورانه بوده است. بازآفرینی سبک موجز و ممتاز یوری هررا که سرشار از استعاره‌ها و تشبیهات بدیع و بعضاً زبانی غیر متعارف و ناآشناست، و ایجاد نثری نسبتاً موزون که حال و هوای محلی و صمیمی داستان را نیز انعکاس دهد، نیاز به تلاش و دقت زیاد داشت. ترجمه‌ی این کتاب مستلزم مطالعات جانبی فراوان در زمینه‌ی اسطوره‌ها و باورهای مردم مکزیک در مورد سرنوشت روح و زندگی پس از مرگ بود.»
وی در ادامه می‌گوید: «اولویت اصلی من در هنگام کار، رعایت امانت‌داری بوده است، تعدیل یا حذف عناصر فرهنگی تنها در مواردی انگشت‌شماری صورت گرفته است که به دلایل فرهنگی اجتناب‌ناپذیر می‌نمود. در عین حال، تلاش کرده‌ام متنی روان و در عین حال دقیق تولید کنم که تا جایی که ممکن است سبک را نیز حفظ نماید.»
نقد رسانه‌های خارجی دربارهی کتاب مرز بی هویت
مرز بی هویت اثر یوری هررا که در نشر خوب منتشر شده، ستایش منتقدان و رسانه‌های بسیاری را برانگیخته است. نقدهایی از وال استریت ژورنال، دیوید دیکنسون و نویسندگان مطرح بسیاری دربارهی این اثر نوشته شده که همگی آنها خبر از موفقیت بزرگ هررا در روایت این داستان دارند. همگی از جزییات دقیق و اسطوره‌ای و شخصیت‌پردازی درخشان آن خبر می‌دهند.
فرانسیس گلدمن دربارهی این اثر نوشت: «کتاب مرز بی هویت منظره‌ای اسطوره‌ای و تاریک از آمریکا را برای خواننده تداعی می کند.»
جورج وولپی نویسنده‌ی کتاب در جست‌وجوی کلینگسور با اشاره به شخصیت‌پردازی درخشان داستان نوشت: «ماکینا، زنی زیرک، خشمگین و دوست‌داشتنی‌ست؛ و ناگزیر به یکی از شخصیت‌های اصلی ادبیات مکزیک تبدیدل شده است.»
روزنامه‌ی نیویورک تایمز در ستایش این کتاب نوشت: «اثری کوتاه، مشکوک و دلهره‌آور.»
در سایت The literary review.org منتقد دربارهی کتاب مرز بی هویت نوشت: «رمانی کوتاه و عمیق… دوست دارم آثار بیشتری از یوری هررا را بخوانم.»
روزنامه‌ی گاردین دربارهی این کتاب تیتر نوشت: «افسانه‌ی غزل‌وار مهاجران مکزیکی».گاردین این تیتر را همراه عکس جالبی از اتوموبیل گشت مرزی در مکزیک منتشر کرد. به‌عبارتی با این تیتر و تصویر می‌توان حال ماکینای کتاب را بهتر و بیشتر درک کرد.
در واقع می‌توان گفت با بررسی نقدها و نظرات منتشر شده دربارهی این اثر، هیچ نقد منفی‌یی در میان‌شان دیده نمی‌شود و همگی از تاثیر اعجاب‌آور این اثر و مهارت بالای نویسنده در نگارش و خلق آن صحبت کرده‌اند .
نظر مخاطبان سایت گودریدز و آمازون دربارهی مرز بی هویت
مخاطبان و خوانندگان بسیاری در سایت گودریدز به گفت‌وگو دربارهی کتاب مرز بی هویت اثر یوری هررا پرداخته‌اند. در سایت آمازون هم از مجموع پنج امتیاز این کتاب عدد 4.3 را به خود اختصاص داده است. گزیده‌ای از نظرات خوانندگان در سایت آمازون را می‌خوانیم:
- اثری شاهکار و سورئال.
- موضوع و شخصیت اصلی داستان را بسیار دوست داشتم.
- یکی-دو فصل طول کشید تا به قلم نویسنده عادت کنم.
در سایت Good reads.com نیز ۶۴۹۶ نفر به این کتاب رای داده‌اند و در نهایت از پنج امتیاز، ۳.۹۴ امتیاز را کسب کرده است.
- سفر ماکینا سفری ذهنی و رویایی‌ست. این کتاب نگاه تازه‌ای دربارهی ادبیات مکزیک به خواننده می‌دهد. خواندنش را به همه پیشنهاد می‌کنم.
- این رمان، اساطیر آزتک را برایم تداعی کرد. در این افسانه استخوان‌های اجداد بشریت از عالم مردگان به زمین برگردانده می‌شود تا بشریت حفظ گردد.
اگر از علاقه‌مندان و خوانندگان ادبیات داستانی هستید، خواندن آثار داستانی دیگری را که در نشر خوب منتشر شده‌اند، پیشنهاد می‌کنیم:
همه‌ی نت‌های نواخته‌شده، لیزا جنووا، ترجمه‌ی شهناز رافعی
شب‌مرده، ان گریفین، ترجمه‌ی نینا فراهانی
جایی برای آواز خرچنگ‌ها، دِلیا اوئنز، ترجمه‌ی نیلوفر انسان
فراری، هارلن کوبن، ترجمه‌ی مینا وکیلی‌نژاد